Το άτομο που έχει περισσότερο τον έλεγχο είναι αυτό που μπορεί να εγκαταλείψει τον έλεγχο.
Fritz Perls
Η θεραπεία Gestalt, όπως αναπτύχθηκε από τον Fritz Perls, τη Laura Perls και τον Paul Goodman, βασίζεται σε συγκεκριμένες αρχές που καθοδηγούν την πρακτική της. Αν και δεν υπάρχει μια ενιαία λίστα με 20 αρχές ακριβώς από τον ίδιο τον Perls, πολλές από αυτές προκύπτουν από τη θεωρία και την πρακτική της θεραπείας Gestalt. Αυτές οι αρχές αποτελούν τη βάση της θεραπείας Gestalt και χρησιμοποιούνται σε ψυχοθεραπευτικά πλαίσια για την προώθηση της επίγνωσης, της αυθεντικότητας και της προσωπικής ανάπτυξης.
20 βασικές αρχές της θεραπείας Gestalt:
- Εστίαση στο "εδώ και τώρα" – Η θεραπεία Gestalt δίνει έμφαση στη συνειδητή εμπειρία της παρούσας στιγμής. Βοηθά το άτομο να επεξεργαστεί τις εμπειρίες του στην παρούσα στιγμή, αντί να αναλύει υπερβολικά το παρελθόν ή να ανησυχεί για το μέλλον.
- Επαφή με το περιβάλλον – Η σχέση του ατόμου με το περιβάλλον του είναι κρίσιμη για την αυτογνωσία.
- Αυτορρύθμιση μέσω της επίγνωσης – Η αυτορρύθμιση δεν βασίζεται σε κανόνες, αλλά στην επίγνωση των αναγκών του ατόμου.
- Οργανισμική αυτορρύθμιση – Το άτομο έχει τη φυσική ικανότητα να ικανοποιεί τις ανάγκες του, αν του δοθεί ο χώρος να τις αναγνωρίσει. Η Gestalt δίνει έμφαση στη συνειδητότητα των σκέψεων, συναισθημάτων και σωματικών αισθήσεων, καθώς η αλλαγή προκύπτει από την κατανόηση του εαυτού.
- Δίπολο αντίθεσης (Polarities) – Κάθε άτομο εμπεριέχει αντίθετες δυνάμεις (π.χ., δυναμικότητα και ευαλωτότητα, δύναμη και αδυναμία) που πρέπει να ενσωματώσει. Το άτομο ενσωματώνει τα αντίθετα κομμάτια του εαυτού του, για να επιτύχει μια αίσθηση ολοκλήρωσης και ισορροπίας.
- Ολοκλήρωση (Integration) – Ο στόχος είναι η ενοποίηση διασπασμένων μερών της προσωπικότητας.
- Η αρχή της υπευθυνότητας – Το άτομο ενθαρρύνεται να αναλάβει την ευθύνη των συναισθημάτων, σκέψεων και πράξεών του. Την ίδια στιγμή ενθαρρύνεται να αναγνωρίσει το ρόλο του στις καταστάσεις της ζωής του και να αναλάβει δράση, αντί να κατηγορεί εξωτερικούς παράγοντες.
- Η έννοια του "Gestalt" (μορφή-σύνολο) – Η εμπειρία γίνεται αντιληπτή ως ένα οργανωμένο σύνολο και όχι ως μεμονωμένα στοιχεία.
- Ολοκλήρωση του ανολοκλήρωτου – Οι ανεκπλήρωτες εμπειρίες (unfinished business) χρειάζονται επίλυση. Η Gestalt θεραπεία βοηθά το άτομο να αντιμετωπίσει συναισθηματικά ζητήματα που δεν έχουν επιλυθεί, επιτρέποντας την ολοκλήρωσή τους μέσα από συνειδητή διεργασία.
- Η προσέγγιση μέσω της εμπειρίας – Η αλλαγή συμβαίνει μέσα από την άμεση εμπειρία και όχι από τη διανοητική ανάλυση.
- Η χρήση του διαλόγου – Ο διάλογος είναι εργαλείο επίγνωσης και θεραπευτικής σχέσης.
- Η τεχνική της κενής καρέκλας (Empty chair technique) – Διευκολύνει τη διερεύνηση εσωτερικών συγκρούσεων.
- Η έννοια του παραδόξου της αλλαγής – Η αλλαγή συμβαίνει όταν το άτομο αποδέχεται πλήρως αυτό που είναι, όχι όταν προσπαθεί να γίνει κάτι άλλο.
- Δράση και πειραματισμός – Η θεραπεία περιλαμβάνει σωματική και συναισθηματική δράση, όχι απλώς συζήτηση. Μέσα από δημιουργικές τεχνικές το άτομο βιώνει συναισθήματα και δυναμικές που δεν έχει επεξεργαστεί πλήρως.
- Συνείδηση του σώματος – Η σωματική επίγνωση είναι ουσιαστικό μέρος της αυτογνωσίας. Η Gestalt αναγνωρίζει τη σύνδεση νου και σώματος, προωθώντας την επίγνωση των σωματικών αισθήσεων ως μέσο πρόσβασης σε καταπιεσμένα συναισθήματα.
- Η διαμόρφωση και καταστροφή Gestalts – Ο κύκλος εμπειρίας περιλαμβάνει τη δημιουργία και την ολοκλήρωση "μορφών".
- Το συνεχές της επίγνωσης (Awareness continuum) – Το άτομο μαθαίνει να εστιάζει στην τρέχουσα εμπειρία του.
- Η σημασία του φαινομενολογικού τρόπου σκέψης – Η πραγματικότητα είναι αυτή που το άτομο βιώνει, όχι αυτή που υπαγορεύεται από θεωρίες.
- Η αντίσταση ως δημιουργική προσαρμογή – Οι μηχανισμοί άμυνας (π.χ. προβολή, ρετροφλεξία) θεωρούνται τρόποι προσαρμογής που εξυπηρετούν έναν σκοπό.
- Η σημασία της θεραπευτικής σχέσης – Ο θεραπευτής λειτουργεί ως καθρέφτης και συνεργάτης στη διαδικασία επίγνωσης. Η σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου βασίζεται στην αμεσότητα και την αυθεντικότητα, ενισχύοντας την αίσθηση εμπιστοσύνης και σύνδεσης.
Αυτές οι αρχές είναι θεμελιώδεις για τη θεραπεία Gestalt, καθώς προωθούν μια ολιστική και βιωματική προσέγγιση στην αυτογνωσία και την αλλαγή. Είναι σημαντικές γιατί καθοδηγούν τη θεραπευτική διαδικασία και επιτρέπουν στο άτομο να αναπτύξει επίγνωση, αυθεντικότητα και αυτορρύθμιση. Τέλος, συμβάλλουν στην ενίσχυση της προσωπικής ευθύνης, της σύνδεσης με το "εδώ και τώρα" και της ολοκλήρωσης ανολοκλήρωτων συναισθηματικών εμπειριών.
Σας ευχαριστώ
Clarkson, P. (1989). Gestalt Counselling in Action. Sage Publications.
Latner, J. (1986). The Gestalt Therapy Book. The Julian Press.
Perls, F. (1969). Gestalt Therapy Verbatim. Real People Press.
Perls, F., Hefferline, R., & Goodman, P. (1951). Gestalt Therapy: Excitement and Growth in the Human Personality. The Julian Press.
Yontef, G. (1993). Awareness, Dialogue and Process: Essays on Gestalt Therapy. Gestalt Journal Press.
Wheeler, G. (1991). Gestalt Reconsidered: A New Approach to Contact and Resistance. Gardner Press.
