Άραγε, η γνώση του εαυτού και η αυτοκυριαρχία μπορούν πραγματικά να μας βοηθήσουν να ζούμε με αρμονία, αυθεντικότητα και σταθερότητα μέσα σε έναν κόσμο που συνεχώς αλλάζει; Ο Lao Tzu, παρόλο που έζησε πριν από πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια, ακούγεται πιο επίκαιρος από ποτέ. Στο γνωστό του απόφθεγμα γράφει: «Το να γνωρίζεις τους άλλους είναι νοημοσύνη. Το να γνωρίζεις τον εαυτό σου είναι αληθινή σοφία. Το να κυριαρχείς στους άλλους είναι δύναμη. Το να κυριαρχείς στον εαυτό σου είναι αληθινή δύναμη.» Μέσα σε λίγες λέξεις, συνοψίζει μια ολόκληρη φιλοσοφία ζωής, που λέει πως η αληθινή γνώση και δύναμη ξεκινούν από μέσα μας.
Το να «γνωρίζεις τους άλλους» σημαίνει να μπορείς να κατανοείς τι σκέφτονται, τι νιώθουν και γιατί αντιδρούν όπως αντιδρούν. Είναι κάτι που στη σημερινή ψυχολογία θα ονομάζαμε συναισθηματική νοημοσύνη (Mayer et al., 2004). Όμως ο Lao Tzu μας πάει ένα βήμα βαθύτερα: το να «γνωρίζεις τον εαυτό σου» είναι αληθινή σοφία, γιατί απαιτεί ειλικρίνεια, ενδοσκόπηση και αποδοχή. Μόνο έτσι μπορεί κάποιος να ζει αυθεντικά και να παίρνει αποφάσεις με βάση τις αξίες του. Παρόμοια, το να «κυριαρχείς στους άλλους» δείχνει μια εξωτερική δύναμη, αλλά το να «κυριαρχείς στον εαυτό σου» είναι η ουσία της εσωτερικής ισορροπίας. Η αυτοκυριαρχία δεν είναι καταπίεση. Είναι η ικανότητα να αναγνωρίζεις τα συναισθήματά σου και να τα διαχειρίζεσαι με σοφία, να ενεργείς συνειδητά και όχι παρορμητικά. Στην ταοϊστική φιλοσοφία αυτό σημαίνει να ζεις σε αρμονία με το «Τάο» — τη φυσική ροή των πραγμάτων.
Αυτές οι ιδέες δεν είναι απλώς φιλοσοφικές. Συνδέονται άμεσα με σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες. Η συναισθηματική νοημοσύνη μας δείχνει ότι το να κατανοούμε και να ρυθμίζουμε τα συναισθήματά μας είναι βασικό στοιχείο ψυχικής υγείας και κοινωνικής επιτυχίας (Mayer et al., 2004). Η θεωρία της αυτορρύθμισης (Baumeister et al., 1998) εξηγεί πως ο αυτοέλεγχος είναι σαν ένας μυς, που κουράζεται όταν τον πιέζουμε, αλλά δυναμώνει όταν τον εξασκούμε. Έτσι, το «mastering yourself» αποκτά κυριολεκτική, ψυχολογική σημασία. Η Θεωρία του Αυτοκαθορισμού (Ryan & Deci, 2000) προσθέτει ότι νιώθουμε πραγματική ευημερία όταν οι πράξεις μας συμφωνούν με αυτό που είμαστε μέσα μας — μια ιδέα που θυμίζει το ταοϊστικό ιδεώδες της φυσικότητας. Τέλος, προσεγγίσεις όπως η ενσυνειδητότητα του Kabat-Zinn (1994) μας διδάσκουν να μένουμε παρόντες, να παρατηρούμε χωρίς να κρίνουμε, και να βρίσκουμε δύναμη στην αποδοχή του εαυτού.
Σήμερα, σε έναν κόσμο γεμάτο ταχύτητα, άγχος και αβεβαιότητα, αυτές οι αξίες είναι πιο χρήσιμες από ποτέ. Στην ηγεσία, για παράδειγμα, η έρευνα του Goleman (1998) δείχνει ότι οι πιο επιτυχημένοι ηγέτες είναι εκείνοι που δεν επιβάλλονται, αλλά εμπνέουν. Ξέρουν να διαχειρίζονται πρώτα τον εαυτό τους και μετά τους άλλους. Το ίδιο ισχύει και στην καθημερινή ζωή: στις σχέσεις μας, στις αποφάσεις, στη διαχείριση των συναισθημάτων μας. Η αυτοσυμπόνια (Neff, 2003) και η ενσυνειδητότητα βοηθούν να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες με κατανόηση, όχι με σκληρότητα. Κάθε φορά που παρατηρούμε τον εαυτό μας χωρίς να τον κρίνουμε, κάνουμε ένα βήμα πιο κοντά στη σοφία του Lao Tzu.
Τελικά, η διδασκαλία του Lao Tzu μας θυμίζει ότι η αληθινή πρόοδος δεν είναι να αποκτήσουμε περισσότερη δύναμη πάνω στους άλλους, αλλά πάνω στον εαυτό μας. Όσο περισσότερο γνωρίζουμε και αποδεχόμαστε τον εαυτό μας, τόσο πιο ελεύθεροι, γαλήνιοι και αυθεντικοί γινόμαστε. Σε μια εποχή που συχνά επιβραβεύει τον ανταγωνισμό και την εξωτερική επιτυχία, τα λόγια του λειτουργούν σαν υπενθύμιση ότι η πραγματική δύναμη είναι εσωτερική. Είναι η ικανότητα να παραμένεις σταθερός, ήρεμος και αληθινός, όποια κι αν είναι η καταιγίδα γύρω σου.
Σας ευχαριστώ
📩 Η ψυχοθεραπεία δεν είναι μόνο για στιγμές κρίσης. Είναι ο χώρος όπου μπορείς να γνωρίσεις τον εαυτό σου, να κατανοήσεις τι σε πληγώνει, τι σε κινεί, τι σε κρατά πίσω — αλλά και τι σε δυναμώνει. Δεν είναι μια διαδικασία που «διορθώνει», αλλά μια διαδικασία που αποκαλύπτει. Επικοινώνησε στο www.anestopoulos.com ή στο τηλέφωνο +30 6936892396 και ας ανακαλύψουμε μαζί το μονοπάτι που σε βοηθά να συναντήσεις τη δύναμη μέσα σου.
Baumeister, R. F., Bratslavsky, E., Muraven, M., & Tice, D. M. (1998). Ego depletion: Is the active self a limited resource? Journal of Personality and Social Psychology, 74(5), 1252–1265.
Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. Bantam Books.
Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever you go, there you are: Mindfulness meditation in everyday life. Hyperion.
Lao Tzu. (1994). Tao Te Ching (D. C. Lau, Trans.). Penguin Books. (Original work published ca. 400 B.C.E.)
Mayer, J. D., Salovey, P., & Caruso, D. R. (2004). Emotional intelligence: Theory, findings, and implications. Psychological Inquiry, 15(3), 197–215.
Neff, K. D. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2(2), 85–101.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78.
Tangney, J. P., Baumeister, R. F., & Boone, A. L. (2004). High self-control predicts good adjustment, less pathology, better grades, and interpersonal success. Journal of Personality, 72(2), 271–324.
