Υπάρχουν θέματα που όλοι αγγίζουμε, αλλά μιλάμε σπάνια. Ο αυνανισμός είναι ένα από αυτά. Δεν είναι επειδή είναι περίπλοκος ως πράξη. Το σώμα ξέρει πολύ καλά τι κάνει. Η δυσκολία βρίσκεται γύρω του, στις ιστορίες που κουβαλάμε, στις λέξεις που δεν ειπώθηκαν ποτέ, στις σιωπές μέσα στις οποίες μεγαλώσαμε. Αν κάτσεις λίγο με τον εαυτό σου και σκεφτείς πώς έμαθες να σχετίζεσαι με το σώμα σου — όχι σαν ενημερωμένος/η ενήλικας, αλλά σαν παιδί — ίσως αντιληφθείς ότι η διαδρομή δεν ήταν ούτε ουδέτερη, ούτε τρυφερή. Για πολλούς ανθρώπους, η διδασκαλία της σεξουαλικότητας ήρθε μέσα από απαγορεύσεις, φόβους και δισταγμούς.
Η Μαρία, 28 χρονών, θυμάται πως όταν ήταν έφηβη, άκουγε “Μη βάζεις το χέρι σου εκεί” από τη μητέρα της. Ο αυνανισμός της φαινόταν τότε απαγορευμένος. Ήταν κάτι που έκανε και ένιωθε ταυτόχρονα γλυκό και απαγορευμένο. Ο Γιώργος, 32 χρονών, από την άλλη, έμαθε ότι είναι φυσιολογικό για τα αγόρια να αυνανίζονται, αλλά ποτέ δεν μίλησε για τα συναισθήματά του. Ενιωθε ότι πρέπει να είναι πάντα “έτοιμος και δυνατός άνδρας”. Αυτά τα δύο παραδείγματα δείχνουν ότι η ντροπή και οι δυσκολίες δεν έρχονται από το σώμα, Έρχονται από τις ιστορίες που ακούμε, τα στερεότυπα που εσωτερικεύουμε και τις σιωπές γύρω από την ευχαρίστηση. Κι όμως, ο αυνανισμός είναι ίσως η πιο καθαρή, απλή μορφή ερωτικής σύνδεσης με τον εαυτό. Είναι ο τρόπος που το σώμα μας λέει “είμαι δικό σου”. Κι όμως, πολύ συχνά αυτό το δικό μας πράγμα καλύπτεται από ντροπή.
Όταν ένας έφηβος συλλαμβάνεται να αυνανίζεται, η πρώτη αντίδραση πολλών γονιών ή φροντιστών είναι πανικός ή θυμός. Όμως αυτές οι αντιδράσεις μπορεί να προκαλέσουν ντροπή, ενοχή ή φόβο στο παιδί. Ο αυνανισμός είναι φυσιολογικός. Είναι μια πράξη που βοηθά τους νέους να γνωρίσουν το σώμα τους, να εξερευνήσουν την επιθυμία τους και να διαχειριστούν το στρες. Αντί να πανικοβληθείτε, το πρώτο βήμα είναι ηρεμία και ουδετερότητα. Ένα απλό “Α, καταλαβαίνω. Είναι φυσιολογικό να ανακαλύπτεις το σώμα σου” μπορεί να αλλάξει τελείως την εμπειρία του παιδιού.
Είναι σημαντικό να μιλήσετε για την ιδιωτικότητα και τα όρια. Μπορείτε να εξηγήσετε ότι τέτοιες πράξεις πρέπει να γίνονται σε ιδιωτικό χώρο, χωρίς ντροπή, αλλά με σεβασμό προς τους άλλους. Για παράδειγμα: “Όλοι ανακαλύπτουν το σώμα τους με τον καιρό. Είναι σημαντικό να το κάνουμε σε ιδιωτικό χώρο, ώστε να νιώθουμε ασφαλείς και άνετα”. Η ανοιχτή επικοινωνία είναι επίσης κρίσιμη. Αφήστε το παιδί να μιλήσει, να εκφράσει απορίες ή συναισθήματα. Μην κρίνετε, μην υποτιμάτε και μην γελάτε ειρωνικά. Αν απαντήσετε σε ερωτήσεις με ειλικρίνεια και απλή γλώσσα, το παιδί θα αισθανθεί ότι μπορεί να μιλήσει για τη σεξουαλικότητά του χωρίς ντροπή. Τέλος, αποφύγετε την ενοχοποίηση. Το παιδί πρέπει να καταλάβει ότι η ανακάλυψη της σεξουαλικότητας είναι φυσιολογική και υγιής. Μπορείτε να πείτε κάτι σαν: “Το να ανακαλύπτεις τι σου αρέσει στο σώμα σου είναι φυσιολογικό και δεν σε κάνει ‘καλό’ ή ‘κακό παιδί’”. Με αυτόν τον τρόπο, ο φροντιστής όχι μόνο προστατεύει την ψυχική υγεία του παιδιού, αλλά και ενισχύει την αυτοεκτίμησή του, την αίσθηση ασφάλειας και τη σχέση του με τη σεξουαλικότητα. Οι έφηβοι που βιώνουν την ανακάλυψη του σώματός τους χωρίς ντροπή ή τιμωρία μαθαίνουν να βλέπουν τη σεξουαλικότητά τους με αποδοχή και εμπιστοσύνη — μια βάση που θα τους συνοδεύει και στις σχέσεις τους μελλοντικά.
Ο αυνανισμός λοιπόν είναι μια καθολική ανθρώπινη εμπειρία, που ξεκινά από την ίδια την ύπαρξή μας και από τη σύνδεση με το σώμα μας. Από πολύ νωρίς, το σώμα μας αντιδρά σε ερεθίσματα, δημιουργεί επιθυμία και αναζητά ευχαρίστηση. Αυτή η επιθυμία είναι θεμελιώδης για την αυτογνωσία και την προσωπική μας ευημερία. Μέσα από τον αυνανισμό, έχουμε τη δυνατότητα να εξερευνήσουμε τις φυσικές μας αντιδράσεις, να ανακαλύψουμε τι μας ευχαριστεί, να νιώσουμε προσωπική κυριαρχία και αυτονομία, αλλά και να αποφορτιστούμε από το στρες της καθημερινότητας. Είναι μια στιγμή που μας επιτρέπει να επανασυνδεθούμε με τον εαυτό μας, να ακούσουμε τα συναισθήματά μας και να βιώνουμε την ευχαρίστηση χωρίς πίεση ή κρίση από άλλους. Η εμπειρία αυτή δεν αποτελεί υποκατάστατο του σεξ ή της σχέσης με τον σύντροφο. Αντίθετα, λειτουργεί ως προσωπικό συμπλήρωμα που ενισχύει την αυτογνωσία και τη σύνδεση με την επιθυμία. Η Esther Perel (2006) τονίζει ότι η επιθυμία χρειάζεται χώρο, φαντασία και ιδιωτικότητα, και ο αυνανισμός παρέχει ακριβώς αυτή την ευκαιρία. Είναι ο χώρος όπου η φαντασία μπορεί να γίνει πράξη, η ευχαρίστηση βιώνεται πλήρως και η προσωπική σύνδεση με το σώμα ενισχύεται.
Ο αυνανισμός ξεκινά συχνά από πολύ μικρή ηλικία, όταν τα παιδιά ανακαλύπτουν το σώμα τους και τις αισθήσεις του. Τα νήπια και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να αγγίζουν τα γεννητικά τους όργανα από περιέργεια ή για την ευχαρίστηση που προκαλεί η αίσθηση, χωρίς να συνδέεται με σεξουαλικό σκοπό. Αυτή η ανακάλυψη είναι φυσιολογική και βοηθά τα παιδιά να γνωρίσουν το σώμα τους και τις αντιδράσεις τους. Καθώς πλησιάζουν στην προεφηβεία και εφηβεία, οι ορμονικές αλλαγές αυξάνουν τη σεξουαλική επιθυμία και ο αυνανισμός γίνεται πιο συχνός και με σαφώς σεξουαλικό χαρακτήρα. Είναι ένας ασφαλής, προσωπικός τρόπος να βιώσουν ευχαρίστηση, να εξερευνήσουν τη φαντασία τους, να γνωρίσουν τι τους αρέσει και να αποφορτιστούν από το στρες. Επιπλέον, ο αυνανισμός στη διάρκεια της εφηβείας βοηθά στην κατανόηση των προσωπικών συναισθημάτων και επιθυμιών, προετοιμάζοντας το άτομο για μελλοντικές σεξουαλικές σχέσεις και υγιή σεξουαλική αυτογνωσία. Στην ουσία, η αναζήτηση της ευχαρίστησης μέσω του αυνανισμού είναι μια φυσιολογική έκφραση της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, που εξελίσσεται με την ανάπτυξη και συνδέεται στενά με την αυτογνωσία και την αποδοχή του σώματος (Fahs, 2014; Laqueur, 2003; Lehmiller, 2018).
Στην ενήλικη ζωή τώρα οι γυναίκες συχνά δυσκολεύονται περισσότερο με τον αυνανισμό. Αυτό δεν οφείλεται σε “έλλειψη ικανότητας” ή φυσιολογικό περιορισμό, αλλά σε μια σειρά κοινωνικών, ιστορικών και ψυχολογικών παραγόντων. Η γυναικεία σεξουαλικότητα ιστορικά υπήρξε αντικείμενο ελέγχου, με αποτέλεσμα να ενσωματώνονται στην κοινωνία στερεότυπα και ντροπές γύρω από την προσωπική ευχαρίστηση. Επιπλέον, η ανατομία παίζει ρόλο: τα αγόρια βλέπουν και αγγίζουν το σώμα τους εύκολα, ενώ τα κορίτσια συχνά δεν έχουν την ίδια ορατότητα και άμεση πρόσβαση στην ευχαρίστηση τους. Στην καθημερινότητα, πολλές γυναίκες βιώνουν την πραγματικότητα μέσα από το “male gaze”, βλέποντας τον εαυτό τους μέσα από τα μάτια των άλλων και όχι μέσα από τη δική τους επιθυμία. Η έλλειψη σωστής διαπαιδαγώγησης για την απόλαυση εντείνει το πρόβλημα, καθώς η σεξουαλική εκπαίδευση σπάνια περιλαμβάνει πληροφορίες για την κλειτορίδα ή τη σημασία της φαντασίας. Τέλος, το άγχος και η πίεση για επίδοση αποτελούν σημαντικά εμπόδια. Ο γυναικείος οργασμός απαιτεί χαλάρωση και αίσθηση ασφάλειας, και η ντροπή, η ανησυχία ή η αυτοκριτική μπορούν εύκολα να μπλοκάρουν την εμπειρία της απόλαυσης, κάνοντας τον αυνανισμό πιο δύσκολο και λιγότερο φυσικό για πολλές γυναίκες.
Οι άνδρες από την άλλη, τις πιο πολλές φορές φαίνονται πιο άνετοι με τον αυνανισμό, αλλά στην πραγματικότητα αντιμετωπίζουν δικές τους, συχνά λιγότερο εμφανείς δυσκολίες. Ένα βασικό εμπόδιο είναι το άγχος επίδοσης, δηλαδή η συνεχής ανησυχία για το πόσο γρήγορα ή “καλά” λειτουργούν, η οποία μπορεί να μετατρέψει μια φυσική πράξη σε πηγή πίεσης και αυτοκριτικής. Επιπλέον, η σχέση με το πορνό μπορεί να δημιουργήσει ενοχές ή αίσθηση ότι η ευχαρίστηση είναι αποσπασματική και δεν συνδέεται πραγματικά με τον σύντροφο, προκαλώντας σύγχυση σχετικά με τις δικές τους επιθυμίες και ανάγκες. Τα εσωτερικευμένα στερεότυπα για την αρρενωπότητα, όπως η ιδέα ότι ένας άνδρας πρέπει να είναι πάντα έτοιμος, δυνατός και σεξουαλικά ενεργός, προσθέτουν περαιτέρω πίεση και δυσκολεύουν τη χαλάρωση που απαιτείται για τη σωματική και ψυχική απόλαυση. Επιπλέον, πολλοί άνδρες βιώνουν τον φόβο σύγκρισης με το ζευγαριακό σεξ (η σεξουαλική δραστηριότητα που γίνεται με σύντροφο), ανησυχώντας ότι ο αυνανισμός μπορεί να θεωρηθεί “ανεπάρκεια” ή ακόμα και μορφή απόρριψης του συντρόφου. Όπως και στις γυναίκες, οι δυσκολίες αυτές είναι ανθρώπινες και φυσιολογικές. Η διαφορά είναι ότι οι κοινωνικοί κανόνες και οι παραδοσιακοί ρόλοι κάνουν τα εμπόδια στους άνδρες συχνά πιο σιωπηλά, με αποτέλεσμα να μην μιλάμε εύκολα για τις ανασφάλειες, τα άγχη και τις ανάγκες τους γύρω από την αυτοϊκανοποίηση. Η αναγνώριση αυτών των δυσκολιών και η ειλικρινής συζήτηση για τις εμπειρίες τους μπορεί να μειώσει το άγχος, να αυξήσει την αυτογνωσία και να ενισχύσει την ποιότητα των σχέσεων και της προσωπικής ευχαρίστησης.
Η εμπειρία του αυνανισμού μπορεί επίσης να προκαλέσει αντιδράσεις όταν γίνεται γνωστή στον σύντροφο. Κάποιοι ή κάποιες νιώθουν ανασφάλεια, φόβο απόρριψης, αίσθηση ότι ο σύντροφος ψάχνει αλλού την ευχαρίστηση, ή ότι μειώνεται το μυστήριο και η ερωτική ένταση στη σχέση. Ωστόσο, η Perel (2006) εξηγεί ότι ο αυνανισμός δεν αποτελεί ανταγωνιστή της σχέσης, αλλά έναν προσωπικό χώρο φαντασίας και ηδονής που μπορεί να υπάρξει παράλληλα με την αγάπη και την οικειότητα. Όταν μιλάμε ανοιχτά για τα συναισθήματά μας γύρω από τον αυνανισμό και ακούμε τον σύντροφό μας χωρίς κριτική, η σχέση μπορεί να γίνει πιο ειλικρινής, ζωντανή και ενδυναμωτική. Η επικοινωνία είναι το πιο σημαντικό εργαλείο για να μετατραπεί η προσωπική πράξη της αυτοϊκανοποίησης σε πηγή κατανόησης και οικειότητας μεταξύ των συντρόφων.
Μια συχνή κατάσταση στις ενήλικες συντροφικές και διαπροσωπικές σχέσεις είναι όταν οι ανάγκες για προσωπική ευχαρίστηση και η σεξουαλική αυτονομία συγκρούονται με τις προσδοκίες ή ανασφάλειες του συντρόφου. Το ότι ένα άτομο θέλει να αυνανίζεται δείχνει ότι έχει επίγνωση των δικών του αναγκών και επιθυμιών και μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του. Δεν αποτελεί ένδειξη έλλειψης αγάπης ή δέσμευσης προς κάποιον άλλο, ούτε πράξη “απιστίας”. Αντίθετα, αντικατοπτρίζει αυτογνωσία και υγιή σεξουαλικότητα. Η προσωπική ευχαρίστηση είναι φυσιολογική, αναγκαία και μπορεί να συνυπάρχει με τις διαπροσωπικές σχέσεις. Ο αυνανισμός λειτουργεί συχνά ως τρόπος αυτοφροντίδας, αποφόρτισης από το στρες και εξερεύνησης της επιθυμίας, χωρίς να υποκαθιστά τη σύνδεση με άλλους ανθρώπους.
Η αντίδραση κάποιου/ας απέναντι στον αυνανισμό του συντρόφου του/της συχνά δεν αντικατοπτρίζει τον ίδιο τον αυνανισμό, αλλά τις δικές του ανασφάλειες, φόβους ή στερεότυπα γύρω από τη σεξουαλικότητα. Μπορεί να νιώθει απειλή, ζήλια ή αβεβαιότητα για το πώς η προσωπική ευχαρίστηση του άλλου συνδέεται με τη σχέση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, εσωτερικευμένα κοινωνικά μηνύματα ή πεποιθήσεις —όπως ότι ο αυνανισμός είναι “ανάρμοστος” ή ισοδυναμεί με “απιστία”— δημιουργούν φόβο ή αίσθημα απόρριψης. Αυτές οι αντιδράσεις είναι ανθρώπινες και συχνά προέρχονται από την προσωπική ιστορία και τις εμπειρίες του κάθε ατόμου.
Η αναγνώριση ότι η ανάγκη για προσωπική ευχαρίστηση είναι φυσιολογική, ενώ η αντίδραση του άλλου αντανακλά τις δικές του δυσκολίες, μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση της σύγκρουσης. Μέσω ήρεμης και ανοιχτής επικοινωνίας, τα άτομα μπορούν να συζητήσουν τις ανάγκες και τα όρια τους χωρίς κρίση, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη, το σεβασμό και τη σύνδεση στη σχέση. Με αυτόν τον τρόπο, η προσωπική σεξουαλικότητα και η κοινή εμπειρία της σχέσης μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά, επιτρέποντας σε κάθε άτομο να φροντίζει τον εαυτό του χωρίς ενοχή ή ντροπή.
Η ψυχοθεραπεία προσφέρει χρήσιμα εργαλεία για να κατανοήσουμε τον αυνανισμό τόσο σε προσωπικό όσο και σε διαπροσωπικό επίπεδο, προσφέροντας διαφορετικούς φακούς μέσα από τους οποίους μπορούμε να δούμε τη σημασία του στην καθημερινή ζωή και στις σχέσεις μας. Η συστημική θεώρηση εστιάζει στη δυναμική του ζευγαριού ή της οικογένειας και εξετάζει τον αυνανισμό ως μέρος ενός μεγαλύτερου πλαισίου: πώς επηρεάζει την επικοινωνία ανάμεσα στους συντρόφους, πώς αντανακλά ή διαμορφώνει όρια και ανάγκες, και πώς η πράξη αυτή μπορεί να γίνει πηγή σύνδεσης ή σύγκρουσης, ανάλογα με το πώς την αντιμετωπίζουν τα μέλη της σχέσης. Η Gestalt προσέγγιση δίνει έμφαση στο “εδώ και τώρα”, στην επίγνωση του σώματος και των συναισθημάτων, βλέποντας τον αυνανισμό όχι μόνο ως σωματική πράξη αλλά και ως μια ευκαιρία για αυτογνωσία: μέσα από τη συνειδητοποίηση των αισθήσεων και της απόλαυσης, το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει τις πραγματικές του ανάγκες, να βιώνει πλήρως την επιθυμία και να καλλιεργεί μια υγιή σχέση με το σώμα του. Η Συναλλακτική Ανάλυση εξετάζει τις εσωτερικές φωνές του ατόμου — τον Κριτικό Γονιό, το Παιδί και τον Ενήλικα — και αναδεικνύει πώς η ντροπή γύρω από τον αυνανισμό συχνά προέρχεται από εσωτερικευμένα μηνύματα και κοινωνικές επιταγές που απορρέουν από τον Κριτικό Γονιό ή από αναμνήσεις παιδικής διαπαιδαγώγησης. Μέσα από την επικοινωνία της Ενήλικης φωνής, το άτομο μπορεί να επεξεργαστεί αυτά τα μηνύματα με ειλικρίνεια, να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με την επιθυμία και τη σεξουαλικότητα και να ενδυναμώσει την αίσθηση αυτονομίας και προσωπικής ελευθερίας. Με αυτόν τον τρόπο, η ψυχοθεραπεία δεν βλέπει τον αυνανισμό ως απλή πράξη ευχαρίστησης, αλλά ως ένα εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης, αυτογνωσίας και βελτίωσης της σχέσης με τον εαυτό και τους άλλους, επιτρέποντας στα άτομα να αντιμετωπίζουν τη ντροπή, να εκφράζουν τις ανάγκες τους και να καλλιεργούν μια πιο υγιή σεξουαλικότητα.
Συνολικά, ο αυνανισμός είναι μια φυσιολογική, υγιής και χρήσιμη πράξη που ενισχύει την αυτογνωσία, την προσωπική ευχαρίστηση και την οικειότητα στις σχέσεις. Η ντροπή γύρω του είναι κοινωνικά κατασκευασμένη και μπορεί να ξεπεραστεί μέσα από την αυτοαποδοχή, την επικοινωνία και την τρυφερή συνειδητοποίηση των αναγκών μας. Κάθε άτομο και κάθε ζευγάρι μπορεί να βρει τον δικό του τρόπο να εντάξει τον αυνανισμό στη ζωή του ως μια πράξη αυτοφροντίδας και προσωπικής ελευθερίας, ενισχύοντας παράλληλα τη σύνδεση και την εμπιστοσύνη μέσα στη σχέση.
Σας ευχαριστώ
Berne, E. (1964). Games people play: The psychology of human relationships. Grove Press.
Clarkson, P. (2014). Gestalt counselling in action (4th ed.). SAGE.
Fahs, B. (2014). Solitary sexual pleasure: Diversity, contexts, and identity. Routledge.
Laqueur, T. (2003). Solitary sex: A cultural history of masturbation. Zone Books.
Lehmiller, J. (2018). Tell me what you want: The science of sexual desire and how it can help you improve your sex life. Da Capo Press.
Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Harvard University Press.
Nichols, M. P., & Davis, S. D. (2020). Family therapy: Concepts and methods (12th ed.). Pearson.
Perel, E. (2006). Mating in captivity: Unlocking erotic intelligence. HarperCollins.
Perel, E. (2017). The state of affairs: Rethinking infidelity. Harper.
Yalom, I. (2001). Love’s executioner and other tales of psychotherapy. Basic Books.
