Αξίζω να υπάρχω όπως είμαι. Είμαι εδώ και είμαι αρκετός.
Να λες «ναι» σε εσένα είναι ίσως η πιο γενναία και απελευθερωτική πράξη που μπορείς να κάνεις. Δεν έχει να κάνει με εγωισμό ή αδιαφορία για τους άλλους. Είναι μια πράξη εσωτερικής φροντίδας, μια απόφαση να σταθείς στο πλευρό σου, να σε ακούσεις και να σε πιστέψεις. Στην ουσία, είναι να λες: «Αξίζω να υπάρχω όπως είμαι».Το να λέει κανείς «ναι» στον εαυτό του είναι μια βαθιά πράξη αυτοαποδοχής, εσωτερικής συμφιλίωσης και αυθεντικότητας. Δεν πρόκειται για εγωκεντρισμό, αλλά για μια συνειδητή επιλογή σύνδεσης με τις προσωπικές ανάγκες, αξίες και συναισθήματα, χωρίς την επιβολή εξωτερικών προσδοκιών. Στο πλαίσιο της ψυχολογίας, αυτή η φράση σχετίζεται με έννοιες όπως η αυτοεκτίμηση, η αυτοσυμπόνια και η προσωπική ανάπτυξη. Το να δίνεις λοιπόν χώρο και φωνή στον εαυτό σου δεν είναι πολυτέλεια. Είναι προϋπόθεση ψυχικής ισορροπίας και αυθεντικότητας. Η ψυχολογία έχει εξετάσει αυτό το «ναι» μέσα από διαφορετικές θεωρητικές οπτικές, από την ανθρωπιστική μέχρι τη γνωσιακή και την υπαρξιακή προσέγγιση, δείχνοντας πως πρόκειται για μια εσωτερική στάση που συνδέεται βαθιά με την ευημερία, τη νοηματοδότηση και την αυτοσυμπόνια.
Η ανθρωπιστική ψυχολογία, με κύριους εκπροσώπους τους Carl Rogers και Abraham Maslow, βλέπει κάθε άνθρωπο σαν έναν οργανισμό που έχει μέσα του μια φυσική τάση προς την ανάπτυξη, την αυτοπραγμάτωση και την πληρότητα (Maslow, 1943; Rogers, 1961). Όταν λες «ναι» στον εαυτό σου, του επιτρέπεις να εκφράσει αυτή την εσωτερική κίνηση προς την εξέλιξη. Ο Rogers τόνιζε πως η αλλαγή και η ωρίμανση προκύπτουν μόνο μέσα από την άνευ όρων αποδοχή του εαυτού — το να δέχεσαι δηλαδή και τα δυνατά και τα ευάλωτα κομμάτια σου χωρίς να τα απορρίπτεις. Είναι ένα «ναι» που δεν χρειάζεται να φωνάζει, αλλά ψιθυρίζει: είμαι εντάξει όπως είμαι. Ένας απλός τρόπος να το καλλιεργήσεις είναι να σημειώνεις κάθε βράδυ τρεις στιγμές όπου τίμησες τον εαυτό σου — έκανες ένα διάλειμμα, είπες όχι σε κάτι που σε πίεζε ή απλώς επέτρεψες στον εαυτό σου να νιώσει. Αυτές οι μικρές αναγνωρίσεις χτίζουν την αίσθηση εσωτερικής αποδοχής.
Η θετική ψυχολογία έρχεται να συμπληρώσει αυτή την εικόνα, δείχνοντας πως η ευημερία δεν είναι απλώς η απουσία πόνου, αλλά η παρουσία χαράς, νοήματος και σχέσης (Seligman, 2011). Ο Seligman μίλησε για το μοντέλο PERMA — θετικά συναισθήματα, εμπλοκή, σχέσεις, νόημα και επίτευξη — στοιχεία που καλλιεργούνται όταν αρχίζουμε να στεκόμαστε με συμπόνια απέναντι στον εαυτό μας. Η Kristin Neff (2003) περιέγραψε την αυτοσυμπόνια ως έναν συνδυασμό καλοσύνης προς τον εαυτό, επίγνωσης ότι όλοι οι άνθρωποι υποφέρουν και ενσυνειδητότητας. Να λες «ναι» σε εσένα σημαίνει ακριβώς αυτό: να είσαι φίλος με τον εαυτό σου ακόμη κι όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Μια απλή άσκηση είναι να γράψεις μια επιστολή στον εαυτό σου σε μια δύσκολη στιγμή, χρησιμοποιώντας τρυφερή, υποστηρικτική γλώσσα — όπως θα μιλούσες σε έναν άνθρωπο που αγαπάς. Αυτή η πράξη αλλάζει τον εσωτερικό διάλογο και σε βοηθά να χτίσεις ανθεκτικότητα μέσα από κατανόηση, όχι από κριτική.
Από την πλευρά της γνωσιακής-συμπεριφορικής προσέγγισης (Beck, 1976), το «ναι» στον εαυτό περνά μέσα από τη συνειδητή αναδόμηση των σκέψεων. Πολλές φορές, οι αυτόματες πεποιθήσεις μας —όπως «πρέπει να τους ευχαριστήσω όλους» ή «αν πω όχι, θα απογοητεύσω τους άλλους»— μας κρατούν δέσμιους ενός τρόπου ζωής που αγνοεί τις δικές μας ανάγκες. Ο Beck έδειξε πως μπορούμε να αλλάξουμε τα συναισθήματά μας, αν αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Έτσι, το «ναι» στον εαυτό ξεκινά από τη στιγμή που πιάνεις τον εσωτερικό σου διάλογο να λέει «δεν πρέπει να το κάνω αυτό» και τον αντικαθιστάς με κάτι πιο ρεαλιστικό, όπως «έχω δικαίωμα να φροντίζω τον εαυτό μου». Μια πρακτική εφαρμογή είναι να πεις ένα ευγενικό αλλά σταθερό «όχι» σε μια μικρή περίσταση που συνήθως υποχωρείς. Στην αρχή μπορεί να σε ταράξει, αλλά σιγά-σιγά θα νιώσεις τη δύναμη της αυθεντικότητας.
Η υπαρξιακή ψυχολογία, όπως την ανέπτυξαν ο Viktor Frankl και ο Irvin Yalom, εστιάζει στην ελευθερία και την ευθύνη να δίνουμε νόημα στη ζωή μας (Frankl, 1959; Yalom, 1980). Ο Frankl, μέσα από την εμπειρία του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, έδειξε ότι κανείς δεν μπορεί να μας αφαιρέσει την ελευθερία να επιλέγουμε τη στάση μας απέναντι στα γεγονότα. Λέγοντας «ναι» σε εμάς, επιλέγουμε να ζούμε συνειδητά, να δίνουμε μορφή στις εμπειρίες μας, να μη ζούμε απλώς αντιδρώντας. Ένα μικρό τελετουργικό που μπορεί να βοηθήσει είναι να γράφεις κάθε πρωί: «Σήμερα θα πω ναι σε εμένα, και αυτό σημαίνει ότι θα…» — και να συμπληρώνεις τη φράση ανάλογα με την πρόθεση της ημέρας. Ίσως αυτό το «ναι» να σημαίνει να πεις την αλήθεια σου, να σεβαστείς τα όριά σου ή να κάνεις κάτι δημιουργικό. Έτσι το «ναι» μετατρέπεται από ιδέα σε πράξη.
Η προσέγγιση της ενσυνειδητότητας και της αποδοχής (Acceptance and Commitment Therapy - ACT) μας καλεί να πούμε «ναι» στο παρόν, ακόμη κι όταν δεν είναι άνετο (Hayes et al., 2012). Το «ναι» εδώ δεν είναι συγκατάθεση στη δυσκολία, αλλά αποδοχή της εμπειρίας όπως είναι, χωρίς αντίσταση. Όταν σταματάμε να πολεμάμε τα συναισθήματά μας και αρχίζουμε να τα ακούμε, δημιουργείται χώρος για ηρεμία και επιλογή. Μια απλή άσκηση είναι η «παύση των τριών λεπτών»: παίρνεις μια βαθιά ανάσα, παρατηρείς τι νιώθεις, αναγνωρίζεις τι χρειάζεσαι και ρωτάς: «Πώς μπορώ να πω ναι σε αυτό που είμαι τώρα;» Μερικές φορές αυτό το «ναι» είναι απλώς μια ανάσα αποδοχής, και αυτό αρκεί.
Όπως έγραψε ο Jung (1959), η ψυχική ολοκλήρωση έρχεται όταν αγκαλιάζουμε όχι μόνο το φως, αλλά και τη σκιά μας. Να λες «ναι» σε εσένα σημαίνει να συμφιλιώνεσαι με την ολότητά σου — με τη δύναμη και την ευαλωτότητά σου, με τη χαρά και τη λύπη σου. Δεν σημαίνει να ικανοποιείς κάθε επιθυμία, αλλά να αναγνωρίζεις τι είναι πραγματικά δικό σου, τι έχει αξία για σένα. Αυτό το «ναι» είναι μια ήσυχη επανάσταση ενάντια στην εσωτερική κριτική, στις κοινωνικές προσδοκίες και στην ψευδαίσθηση της τελειότητας.
Όσο περισσότερο μαθαίνω να λεω «ναι» στον εαυτό μου, τόσο αλλάζει ο τρόπος που βλέπω τη ζωή. Οι σχέσεις μου γίνονται πιο αληθινές, γιατί δεν προέρχονται από ανάγκη, αλλά από ελευθερία. Οι επιλογές μου γίνονται πιο συνειδητές, γιατί δεν στηρίζονται στον φόβο, αλλά στην αλήθεια μου. Και έτσι αρχίζω να ζω με περισσότερη γαλήνη, δύναμη και χαρά. Στην πραγματικότητα, το «ναι» στον εαυτό μου δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή — η αρχή μιας ζωής όπου μπορώ να σταθω στο κέντρο μου, να κοιτάξω τον κόσμο γύρω μου και να πω: Είμαι εδώ. Και είμαι αρκετός.
Σας ευχαριστώ
Beck, A. T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. International Universities Press.
Frankl, V. E. (1959). Man’s search for meaning. Beacon Press.
Hayes, S. C., Strosahl, K. D., & Wilson, K. G. (2012). Acceptance and commitment therapy: The process and practice of mindful change (2nd ed.). Guilford Press.
Jung, C. G. (1959). Aion: Researches into the phenomenology of the self. Princeton University Press.
Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396.
Neff, K. D. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2(2), 85–101.
Rogers, C. R. (1961). On becoming a person: A therapist’s view of psychotherapy. Houghton Mifflin.
Seligman, M. E. P. (2011). Flourish: A visionary new understanding of happiness and well-being. Free Press.
Yalom, I. D. (1980). Existential psychotherapy. Basic Books.
