Για να κατανοήσουμε βαθύτερα αυτή τη φράση, χρειάζεται να λάβουμε υπόψη τη ζωή του Eddie Jaku και το ιστορικό του. Η επιβίωση του στο Ολοκαύτωμα, η απώλεια της οικογένειάς του, η εμπειρία της βίας, του φόβου και της απομόνωσης, συνιστούν τον αντίποδα της «ευτυχίας». Κι όμως, όπως αναφέρουν πολλά άρθρα και συνεντεύξεις του, ο ίδιος επέλεξε να μην παραδοθεί στο μίσος, την απελπισία και την εκδίκηση, αλλά να ζήσει με ευγνωμοσύνη, χαμόγελο και αγάπη. Λέει:
Η ευτυχία δεν πέφτει από τον ουρανό, είναι στα χέρια σου. Η ευτυχία πηγάζει από μέσα σου και από τους ανθρώπους που αγαπάς. Και αν είσαι ευτυχισμένος και υγιής, είσαι εκατομμυριούχος. ("Happiness does not fall from the sky; it is in your hands. Happiness comes from inside yourself and from the people you love. And if you are happy and healthy, you are a millionaire.")
Η φράση του Eddie Jaku δεν είναι απλώς ένα όμορφο σύνθημα για αφίσα. Είναι η συμπύκνωση μιας ολόκληρης ζωής – μιας ζωής που πέρασε μέσα από τα πιο σκοτεινά μονοπάτια της ανθρώπινης εμπειρίας και βγήκε στο φως με ένα μήνυμα γεμάτο δύναμη: η ευτυχία είναι επιλογή. Ο Jaku έζησε τον απόλυτο πόνο, όμως κατάφερε να τον μετατρέψει σε μια πυξίδα, σε έναν οδηγό για το πώς μπορούμε όλοι να χτίσουμε την ευτυχία, ό,τι κι αν συμβαίνει γύρω μας.
Όταν λέει πως «η ευτυχία δεν πέφτει από τον ουρανό», μας θυμίζει κάτι πολύ απλό αλλά ουσιαστικό: η χαρά δεν έρχεται από μόνη της. Δεν είναι δώρο της τύχης, ούτε κάτι που μας χαρίζεται. Είναι στα χέρια μας και στη στάση που κρατάμε απέναντι στη ζωή. Για να είμαστε ευτυχισμένοι, χρειάζεται να δράσουμε, να έχουμε επίγνωση και να αναλάβουμε ευθύνη. Η φράση του όμως δεν σταματά εκεί. Ο Jaku τονίζει πως η ευτυχία έχει δύο βασικές πηγές: από μέσα μας και από τους ανθρώπους που αγαπάμε. Η εσωτερική μας στάση — η αυτοεκτίμηση, η θετική σκέψη, η ικανότητα να βλέπουμε το καλό ακόμα και στις δύσκολες στιγμές — είναι το πρώτο κομμάτι. Το δεύτερο είναι οι σχέσεις μας: η αγάπη, η φροντίδα και η επαφή με τους άλλους. Ευτυχία δεν είναι μόνο προσωπική υπόθεση ούτε κάτι που βρίσκουμε μόνο στους άλλους. Είναι ο «χορός» ανάμεσα σε εμάς και στους ανθρώπους που μας περιβάλλουν. Και όταν προσθέτει «αν είσαι ευτυχισμένος και υγιής, είσαι εκατομμυριούχος», μας δείχνει τι σημαίνει αληθινός πλούτος. Δεν είναι τα λεφτά, τα σπίτια ή η καριέρα. Είναι το να έχεις ψυχική και σωματική υγεία, να αγαπάς και να αγαπιέσαι, να ξυπνάς κάθε πρωί και να νιώθεις ευγνωμοσύνη που ζεις. Αυτά είναι τα «διαμάντια» που δεν αγοράζονται.
Σύγχρονες έρευνες συμφωνούν απόλυτα με αυτή την ιδέα. Οι ψυχολόγοι της ευημερίας λένε πως η ευτυχία δεν εξαρτάται τόσο από τις εξωτερικές συνθήκες, όσο από το πώς εμείς σκεφτόμαστε, νιώθουμε και συνδεόμαστε. Η θετική σκέψη, η αυτογνωσία και η συναισθηματική νοημοσύνη — δηλαδή η ικανότητά μας να καταλαβαίνουμε και να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας — είναι βασικά «κλειδιά» για μια χαρούμενη ζωή (Goleman, 1995). Μάλιστα, έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη είναι πιο ανθεκτικοί στο στρες και βιώνουν περισσότερη ευχαρίστηση στην καθημερινότητά τους (Schutte et al., 2013). Φυσικά, η ευτυχία δεν είναι μόνο μέσα μας. Οι σχέσεις με τους άλλους παίζουν τεράστιο ρόλο. Οι άνθρωποι που έχουν κοντά τους άτομα που αγαπούν, που νιώθουν αποδοχή και στήριξη, είναι πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους και αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες με μεγαλύτερη ψυχραιμία (Diener & Seligman, 2002). Όπως λένε οι ερευνητές, η κοινωνική σύνδεση είναι τόσο σημαντική για τον άνθρωπο, όσο ο αέρας και το νερό. Η υγεία — σωματική και ψυχική — είναι επίσης βασικός πυλώνας της ευτυχίας. Όταν φροντίζουμε το σώμα μας με σωστή διατροφή, κίνηση και ξεκούραση, το μυαλό και τα συναισθήματά μας λειτουργούν καλύτερα (Reed & Buck, 2009). Και όταν φροντίζουμε τον εαυτό μας ψυχικά, αποκτούμε περισσότερη δύναμη και εμπιστοσύνη στις ικανότητές μας (Ryff & Singer, 2008).
Όλα αυτά συνδέονται τέλεια με το μήνυμα του Jaku: να είμαστε υπεύθυνοι για την ευτυχία μας, να επενδύουμε στον εαυτό μας, στις σχέσεις μας και στην υγεία μας. Αυτή είναι η ουσία της θετικής ψυχολογίας και της ενσυνειδητότητας (mindfulness): το να ζούμε με επίγνωση και πρόθεση. Όταν συνειδητοποιούμε ότι κρατάμε το «τιμόνι» της ζωής μας, τότε νιώθουμε πιο δυνατοί, πιο ήρεμοι και πιο πλήρεις (Kabat-Zinn, 2003). Η ευτυχία, λοιπόν, δεν είναι κάτι τυχαίο ή στιγμιαίο. Είναι μια στάση ζωής. Ένα καθημερινό «ναι» στη ζωή, ακόμα κι όταν δεν είναι τέλεια. Όπως έδειξε ο Jaku μέσα από την ίδια του την ιστορία, ακόμη και μετά από τον απόλυτο πόνο, ο άνθρωπος μπορεί να ξαναβρεί το φως, αν επιλέξει να το αναζητήσει.
Αυτό δεν σημαίνει πως η ευτυχία είναι εύκολη ή πως όλοι έχουν τις ίδιες ευκαιρίες. Ο Jaku γνώριζε όσο λίγοι πόσο σκληρή μπορεί να γίνει η ζωή. Αλλά το μήνυμά του δεν είναι η αφέλεια — είναι η ελπίδα. Μας λέει πως, παρόλο που δεν ελέγχουμε τα πάντα, μπορούμε πάντα να επιλέγουμε τη στάση μας απέναντι σε αυτά που συμβαίνουν και μας συμβαίνουν. Η φράση του είναι στην ουσία μια πρόσκληση: να πάρουμε την ευτυχία στα χέρια μας. Να κοιτάξουμε γύρω μας, να ευχαριστήσουμε για ό,τι έχουμε, να αγαπήσουμε λίγο πιο βαθιά, να φροντίσουμε λίγο πιο συνειδητά τον εαυτό μας. Κι αν το κάνουμε αυτό, τότε — όπως θα έλεγε κι ο ίδιος ο Jaku — είμαστε ήδη εκατομμυριούχοι.
Σας ευχαριστώ
📩 Αν η ευτυχία είναι κάτι που σε απαχολεί, έλα να δουμε τι μπορούμε να κάνουμε μαζί. Επικοινώνησε μαζί μου στη φόρμα επικοινωνίας στο www.anestopoulos.com ή στο τηλέφωνο +30 6936892396.
Diener, E., & Seligman, M. E. P. (2002). Very happy people. Psychological Science, 13(1), 81–84.
Goleman, D. (1995). Emotional intelligence: Why it can matter more than IQ. Bantam Books.
Jaku, E. (2020). The happiest man on earth: The beautiful life of an Auschwitz survivor. Black Inc.
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144–156.
Reed, J., & Buck, S. (2009). The effect of regular aerobic exercise on positive-activated affect: A meta-analysis. Psychology of Sport and Exercise, 10(6), 581–594.
Ryff, C. D., & Singer, B. (2008). Know thyself and become what you are: A eudaimonic approach to psychological well-being. Journal of Happiness Studies, 9(1), 13–39.
