Η φράση του Viktor Frankl:
«Όταν δεν είμαστε σε θέση να αλλάξουμε μια κατάσταση, τότε είναι η ώρα να αλλάξουμε τους εαυτούς μας»
είναι μία από τις πιο βαθιές διατυπώσεις της υπαρξιακής ψυχολογίας και της λογοθεραπείας, της θεραπευτικής προσέγγισης που ανέπτυξε ο ίδιος. Η θέση του Φρανκλ σχετικά με τον έλεγχο των εξωτερικών συνθηκών και την εσωτερική μεταμόρφωση, αποτελεί κεντρικό πυλώνα της φιλοσοφίας του και πηγάζει από τις οδυνηρές του εμπειρίες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ως επιζών του Ολοκαυτώματος. Εκεί παρατήρησε ότι επιζώντες ήταν συχνά εκείνοι που είχαν ένα ισχυρότερο νόημα ζωής. Στην θεωρία του υποστηρίζει πως ο άνθρωπος δεν έχει πάντα τον έλεγχο των εξωτερικών συνθηκών της ζωής του, όπως του πόνου, της απώλειας ή της αδικίας. Αντίθετα, οι εξωτερικές δυσκολίες είναι συχνά αναπόφευκτες και πέρα από την προσωπική μας δύναμη να τις αλλάξουμε. Παρατήρησε λοιπόν πως αυτό που παραμένει πάντοτε εφικτό είναι η εσωτερική στάση του ατόμου απέναντι στις καταστάσεις αυτές. Όταν η αλλαγή δηλαδή του περιβάλλοντος είναι αδύνατη, η μόνη δημιουργική και ενεργητική διέξοδος είναι η εσωτερική μεταμόρφωση. Θα το περιγράφαμε σαν την ικανότητα να αναπροσαρμόσουμε τη σκέψη μας, τις αξίες μας και τον τρόπο με τον οποίο προσδίδουμε νόημα στις εμπειρίες μας.
Η έννοια αυτή συνδέεται άμεσα με την αντίληψη ότι η ανθρώπινη ευημερία δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την απουσία δυσκολιών, αλλά από την ικανότητά μας να βρούμε νόημα ακόμα και σε συνθήκες ακραίας δυσφορίας. Η προσωπική επιλογή της στάσης θεωρείται η απόλυτη μορφή ελευθερίας, καθώς ακόμη και στις πιο περιορισμένες συνθήκες, το άτομο διατηρεί την ικανότητα του να επιλέξει πώς θα αντιδράσει και πώς θα νοηματοδοτήσει την εμπειρία του. Η πρόταση του λοιπόν είναι μια μετατόπιση από τον έλεγχο προς την αποδοχή και την ευθύνη. Αυτό δε σημαίνει παραίτηση, αλλά ενεργητική στάση. Σημαίνει ότι η αποδοχή μιας κατάστασης μπορεί να μας ελευθερώσει από το μαρτύριο της αντίστασης και να ανοίξει δρόμους για νέα νοήματα. Σε δύσκολες σχέσεις ή απώλειες για παράδειγα, μπορούμε να επιλέξουμε τη στάση μας. Το ίδιο στην εργασία μας ή σε μια ασθένεια, όπου μπορούμε να βρούμε νέο νόημα μέσα από αυτή την εμπειρία. Μας θυμίζει ότι η ελευθερία της εσωτερικής επιλογής παραμένει πάντα, ακόμα και στις πιο ακραίες συνθήκες.
Ανάπτυξη της θέσης του Frankl μέσα από ένα παράδειγμα:
Ένας άνθρωπος χάνει τη δουλειά του και δυσκολεύεται να βρει μια καινούρια. Η απώλεια της εργασίας είναι μια εξωτερική κατάσταση που δεν μπορεί να ελεγχθεί άμεσα. Μια λάθος αντίδραση κατά τον Φράνκλ θα είναι ο άνθρωπος αυτός να παραδοθεί στην απόγνωση, να βυθιστεί στην αυτολύπηση και να κατηγορεί τον εαυτό του ή τις εξωτερικές συνθήκες. Μια πιο αποδοτική αντίδραση, που μπορεί να οδηγήσει στην εσωτερική μεταμόρφωση του ατόμου θα είναι να αναπροσαρμόσει τη σκέψη του, βλέποντας την απώλεια της δουλειάς ως ευκαιρία για να εξερευνήσει νέες επαγγελματικές κατευθύνσεις, να αποκτήσει νέες δεξιότητες ή να αφιερώσει χρόνο σε δραστηριότητες που τον γεμίζουν. Έτσι, αντί να είναι θύμα των περιστάσεων, γίνεται ενεργός διαμορφωτής της νέας του πραγματικότητας.
📩 Νιώθεις ότι οι εξωτερικές συνθήκες καθορίζουν τη ζωή σου και σε αφήνουν με αίσθημα αδιεξόδου; Θές να αναλάβεις το ταξίδι της προσωπικής σου ανάπτυξης, να βρείς το δικό σου νόημα και να δημιουργήσεις μια ζωή που αξίζει να τη ζεις, ακόμα και αν βρίσκεται μέσα στις αντιξοότητες; Αν ναι, μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μου στο www.anestopoulos.com ή τηλεφωνικά στο +306936892396 για να κάνεις το πρώτο βήμα.
Frankl, V. E. (2006). Man's search for meaning. Beacon Press.
Frankl, V. E. (2010). The will to meaning: Foundations and applications of logotherapy. Plume.
Frankl, V. E. (2014). Yes to life: In spite of everything. Beacon Press.
Lukas, E. S. (2000). Meaningful living: A guide to self-analysis. Abacus Press.
Wong, P. T. P. (2017). The Frankl cure for the 21st century: Why self-transcendence is the key to mental health and flourishing. International Network on Personal Meaning.
