Αν η οικειότητα μεγαλώνει μέσα στην επανάληψη και τη συνήθεια, ο ερωτισμός εκεί μουδιάζει… Ξεχνούν ότι η φωτιά χρειάζεται αέρα.
Esther Perel
Το κείμενο αυτό ολοκληρώνει την αναφορά μου στην Esther Perel. Η τρίτη ενότητα με την οποία θα ασχοληθούμε εδώ είναι η Σχέσεις και η Οικιότητα. Η Perel υποστηρίζει ότι οι σύγχρονες σχέσεις χαρακτηρίζονται από μια ένταση ανάμεσα στην ανάγκη για ασφάλεια και οικειότητα και την επιθυμία για ερωτισμό, πάθος και ανανέωση. Η οικειότητα, ενώ δημιουργεί σταθερότητα, μπορεί να περιορίσει την επιθυμία, η οποία αντλείται από την απόσταση, το μυστήριο και τη φαντασία. Στα προηγούμενα άρθρα μιλήσαμε για την απιστία και πως αυτή δεν αποτελεί μόνο προδοσία αλλά και ένδειξη αναζήτησης του χαμένου εαυτού και μια ευκαιρία για επαναπροσδιορισμό της σχέσης, την αγάπη και την επιθυμία. Σειρά έχει τώρα η σημασία της διατήρησης της ατομικότητας μέσα στη συντροφική δέσμευση, καθώς η σημασία της αυτονομίας ενισχύει την ερωτική ενέργεια. Πάμε να τα δούμε:
- Η ασφάλεια και η ελευθερία είναι εξίσου σημαντικές για μια υγιή σχέση. (Perel, 2017)
Η Perel τονίζει ότι μια υγιής και ισορροπημένη σχέση δεν χτίζεται μόνο πάνω στην ασφάλεια (σταθερότητα, εμπιστοσύνη, αφοσίωση), αλλά και στην ελευθερία (προσωπικό χώρο, ανεξαρτησία, ατομική εξέλιξη). Όταν υπάρχει μόνο σταθερότητα, η σχέση κινδυνεύει να γίνει επίπεδη· όταν υπάρχει μόνο ανεξαρτησία, απουσιάζει η σύνδεση. Το ζητούμενο είναι η ισορροπία: να ανήκω κάπου, χωρίς να χάνω τον εαυτό μου. Να είμαι "μαζί", αλλά και "εγώ".
- Η οικειότητα μπορεί να σκοτώσει την ερωτική ένταση, αν δεν υπάρχει χώρος για φαντασία. (Perel, 2021)
Αυτή η φράση της Perel πιάνει την καρδιά του σύγχρονου ερωτικού διλήμματος: γιατί χάνεται η επιθυμία, ακόμα κι όταν υπάρχει αγάπη και οικειότητα. Η Perel επιμένει πως η αγάπη και η επιθυμία δεν είναι πάντα φίλες. Όσο κι αν επιθυμούμε την οικειότητα, η επιθυμία δεν γεννιέται μέσα από τη βεβαιότητα, αλλά από το άγνωστο. Αν η σχέση δεν αφήνει χώρο για φαντασία, για λίγο "μυστικό", για φαντασίωση και παιχνίδι, τότε η ερωτική ένταση σβήνει. Οικειότητα χωρίς φαντασία μπορεί να μας φέρει κοντά — αλλά όχι πάντα ερωτικά.
- Δεν μπορείς να έχεις ερωτική ένταση με κάποιον που θεωρείς “δεδομένο”. (Perel, 2006)
Αυτή η φράση είναι πυρηνική για τη σκέψη της Perel και εξηγεί γιατί πολλοί άνθρωποι χάνουν τον ερωτισμό μέσα σε σταθερές και αγαπημένες σχέσεις. Η ερωτική ένταση δεν συντηρείται με βεβαιότητα, αλλά με ελαφριά απόσταση. Όταν θεωρείς τον άλλον δεδομένο — σαν κομμάτι του επίπλου, πάντοτε εκεί, πάντοτε προβλέψιμο — χάνεται η λαχτάρα. Όπως τονίζει η ίδια, δεν μπορείς να ποθείς κάποιον που δεν χρειάζεται να "κατακτήσεις" ξανά. Η επιθυμία γεννιέται όταν αφήνουμε λίγο χώρο, όταν ο άλλος μπορεί να μας ξαφνιάσει, να μας προκαλέσει, να μας λείψει, έστω και λίγο.
- Οι σύγχρονες σχέσεις ζητούν από έναν σύντροφο αυτά που παλιά προσέφερε ένα ολόκληρο χωριό. (Perel, TED Talk, 2015)
Αυτή η φράση της Esther Perel αναφέρεται στις μεγάλες αλλαγές που έχουν συντελεστεί στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις σχέσεις και τις προσδοκίες μας από τον/την σύντροφό μας, ειδικά στη σύγχρονη κοινωνία. Η Perel αναγνωρίζει την πίεση που υπάρχει στις σύγχρονες σχέσεις, όπου ο σύντροφος συχνά αναμένεται να εκπληρώσει ρόλους που παλαιότερα ήταν διαμοιρασμένοι σε ολόκληρες κοινότητες. Οι σχέσεις του σήμερα απαιτούν από έναν άνθρωπο να προσφέρει συναισθηματική, σεξουαλική, κοινωνική, οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη — μια υπερβολικά μεγάλη ευθύνη για έναν και μόνο άνθρωπο. Η λύση δεν είναι να μειώσουμε τις προσδοκίες, αλλά να κατανοήσουμε ότι οι σχέσεις δεν πρέπει να είναι το μοναδικό σημείο αναφοράς για όλες τις ανάγκες μας.
- Το σεξ μπορεί να είναι έκφραση σύνδεσης ή αποσύνδεσης — ανάλογα με το πλαίσιο. (Perel, 2017)
Αυτή η φράση είναι βαθιά και αποκαλυπτική για τον τρόπο που αντιλαμβάνεται η Perel το σεξ σε σχέση με τις ανθρώπινες σχέσεις. Όπως λέει και η ίδια, το σεξ δεν είναι πάντα απλώς η κορύφωση της φυσικής ανάγκης, αλλά μπορεί να είναι και μία έκφραση του πώς νιώθουμε συναισθηματικά μέσα στη σχέση. Μπορεί να είναι μια πράξη σύνδεσης, γεμάτη νοιάξιμο και αμοιβαία κατανόηση. Αλλά, όταν δεν υπάρχει συναισθηματική εγγύτητα ή το σεξ γίνεται μηχανικό, μπορεί να λειτουργήσει και ως μέσο αποσύνδεσης — μία φυγή ή αντιδραστική κίνηση σε κάτι που δεν αντιμετωπίζεται με άλλον τρόπο.
- Η αληθινή συντροφικότητα δεν έρχεται από τη συγχώνευση αλλά από την ταυτόχρονη αυτονομία. (Perel, 2023)
Αυτή η φράση αναφέρεται σε έναν από τους πυλώνες της φιλοσοφίας της Perel για τις σχέσεις. Σύμφωνα με αυτή οι υγιείς σχέσεις βασίζονται στην ισχυρή αίσθηση του εαυτού του καθενός από τους συντρόφους, αλλά και στην ικανότητα να είναι ο καθένας αυθεντικός και ανεξάρτητος, παρά στην ένωση σε ένα κοινό "όλον" που εξαλείφει τις ατομικότητες. Άλλωστε η πραγματική συντροφικότητα δεν προκύπτει από την συγχώνευση των συντρόφων σε μια κοινή ταυτότητα, αλλά από την ταυτόχρονη αυτονομία. Όταν οι σύντροφοι παραμένουν ξεχωριστοί και ανεξάρτητοι, αλλά υποστηρίζουν ο ένας τον άλλον, η σχέση είναι πιο υγιής και δυνατή. Η συντροφικότητα, επομένως δεν είναι η ένωση σε ένα "εμείς", αλλά η ενίσχυση του "εγώ" μέσα από μια συμβίωση γεμάτη σεβασμό και υποστήριξη.
- Η σχέση είναι μια διαρκής διαπραγμάτευση ανάμεσα στο "ποιος ήμουν", "ποιος είμαι" και "ποιος γίνομαι" μέσα από εσένα. (Perel, Podcast 2015)
Αυτή η φράση αναφέρεται στην έννοια ότι οι σχέσεις, είτε συναισθηματικές είτε ρομαντικές, δεν είναι απλά μία συνάντηση δύο ατόμων που παραμένουν αμετάβλητα. Αντίθετα, οι σχέσεις είναι μια διαρκής διαδικασία προσωπικής εξέλιξης και μεταμόρφωσης, όπου κάθε σύντροφος επηρεάζει τον άλλον και διαμορφώνεται μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης. Η Perel υπογραμμίζει ότι μια σχέση δεν είναι απλά μια συνύπαρξη δύο ατόμων, αλλά μια διαρκής διαπραγμάτευση μεταξύ του "ποιος ήμουν", "ποιος είμαι" και "ποιος γίνομαι" μέσα από την αλληλεπίδραση με τον σύντροφό μου. Κάθε σχέση αναγκάζει τα άτομα να διαμορφώσουν νέες ταυτότητες, καθώς η εξέλιξη του καθενός επηρεάζει την εξέλιξη του άλλου. Οι σχέσεις είναι, επομένως, ένα πεδίο συνεχούς προσωπικής ανάπτυξης και ανακάλυψης που συμβάλλει στην εξέλιξη των ανθρώπων και της σχέσης τους.
- Η ασφάλεια και η ελευθερία είναι εξίσου σημαντικές για μια υγιή σχέση. (Perel, 2021)
Η Perel τονίζει ότι μια υγιής και ισορροπημένη σχέση δεν χτίζεται μόνο πάνω στην ασφάλεια (σταθερότητα, εμπιστοσύνη, αφοσίωση), αλλά και στην ελευθερία (προσωπικό χώρο, ανεξαρτησία, ατομική εξέλιξη). Όταν υπάρχει μόνο σταθερότητα, η σχέση κινδυνεύει να γίνει επίπεδη· όταν υπάρχει μόνο ανεξαρτησία, απουσιάζει η σύνδεση. Το ζητούμενο είναι η ισορροπία: να ανήκω κάπου, χωρίς να χάνω τον εαυτό μου. Να είμαι "μαζί", αλλά και "εγώ".
Μέσα από τα έργα της η Perel προσκαλεί τα ζευγάρια να δουν τον έρωτα και τη σύνδεση με περισσότερο ρεαλισμό, ειλικρίνεια και δημιουργικότητα. Μας υπενθυμίζει ότι η απιστία, η οικειότητα και η επιθυμία δεν είναι απλώς λέξεις που περιγράφουν κρίσεις και εντάσεις στις σχέσεις, αλλά σημεία συνάντησης ανάμεσα στο άγνωστο και το οικείο, στο τραύμα και στη δυνατότητα αναγέννησης. Η προδοσία, όσο οδυνηρή κι αν είναι, φανερώνει συχνά τον ανεκπλήρωτο πόθο για ζωή, για παρουσία, για επαφή. Η οικειότητα, αν μείνει ακίνητη, μετατρέπεται σε συνήθεια· αν καλλιεργηθεί με περιέργεια και τρυφερότητα, γίνεται χώρος ελευθερίας, όπου η επιθυμία μπορεί να ανθίσει. Στον στοχασμό της Perel, οι σχέσεις δεν είναι ποτέ δεδομένες· είναι ένας χορός ανάμεσα στη σιγουριά και στο μυστήριο, ανάμεσα στην ασφάλεια και στην επιθυμία για το άγνωστο. Και ίσως αυτό να είναι το μεγαλύτερο δώρο της: να μας δείχνει ότι ακόμη και μέσα από την απώλεια, υπάρχει πάντα η δυνατότητα της επανεύρεσης — όχι μόνο του άλλου, αλλά και του ίδιου μας του εαυτού.
Σας ευχαριστώ
Perel, E. (2006). Mating in captivity: Unlocking erotic intelligence. Harper.
Perel, E. (2017). The state of affairs: Rethinking infidelity. Harper.
Perel, E. (2021). What Does Love Mean to You? [Podcast episode]. Where Should We Begin?. Retrieved from https://www.estherperel.com/podcast
Perel, E. (2023). Letters from Esther #38: Love That Isn’t Possession. Retrieved from https://www.estherperel.com
Perel, E. (2024) Why Your EGO is RUINING Your Relationship, [Video]. youtube.com, upload: Jay Shetty Podcast
Perel, E. (n.d.). The Erotic Life of the Everyday. Retrieved from https://www.estherperel.com-
