Πρέπει να είμαστε σε θέση να είμαστε στιγμιαία εγωιστές για να είμαστε ερωτικά συνδεδεμένοι.
Esther Perel
Η Esther Perel έχει εμβαθύνει στις έννοιες της επιθυμίας και της αγάπης, εξερευνώντας τη δυναμική τους στις σύγχρονες σχέσεις. Στο έργο της, αναλύει πώς η επιθυμία και η αγάπη μπορούν να συνυπάρχουν, αλλά και να συγκρούονται, ιδιαίτερα σε μακροχρόνιες σχέσεις. Η Perel διακρίνει την αγάπη ως επιθυμία για ασφάλεια, σταθερότητα και οικειότητα, ενώ η επιθυμία σχετίζεται με την αναζήτηση του άγνωστου, της περιπέτειας και της ελευθερίας. Αυτή η αντίθεση δημιουργεί μια ένταση που μπορεί να επηρεάσει τη σεξουαλική ζωή των ζευγαριών. Στην έρευνα της η επιθυμία και η αγάπη, αν και συχνά αντιφατικές, μπορούν να συνυπάρχουν και να ενισχύουν τη συναισθηματική και ερωτική σύνδεση μεταξύ των συντρόφων. Στο άρθρο της "Letters From Esther #30: Appreciating Otherness in Relationships", αναφέρει: "Όταν σκέφτομαι την αγάπη, τη συνδέω με το ρήμα 'έχω'. Όταν σκέφτομαι την επιθυμία, τη συνδέω με το ρήμα 'θέλω'." Αυτή η διάκριση υπογραμμίζει τη σημασία της διατήρησης της ατομικότητας και της φαντασίας μέσα στη σχέση, ώστε να διατηρείται ζωντανή η ερωτική επιθυμία. Πιο συγκεκριμένα:
- Η φαντασία και το χιούμορ είναι ερωτικά εργαλεία — και πολύ συχνά ξεχνιούνται στις σχέσεις. (Perel, 2006)
Η φράση αυτή αναφέρεται στην ιδέα ότι, για να διατηρηθεί η σεξουαλική επιθυμία και η ερωτική ένταση σε μια σχέση, είναι σημαντικό να διατηρούμε ένα αίσθημα παιχνιδιού, φαντασίας και χαράς. Αυτά τα στοιχεία δεν πρέπει να περιορίζονται μόνο στην αρχή μιας σχέσης, όταν το σεξ είναι γεμάτο περιέργεια και ένταση, αλλά πρέπει να παραμένουν ενεργά και να ενισχύονται καθ’ όλη τη διάρκεια της σχέσης. Η φαντασία προσφέρει τη δυνατότητα για καινοτομία και παιχνίδι, ενώ το χιούμορ ενισχύει την οικειότητα και βοηθάει στο να διατηρηθεί το σεξ ευχάριστο και αναζωογονητικό. Αυτά τα εργαλεία, αν και συχνά παραμελούνται με το χρόνο, είναι κρίσιμα για τη μακροχρόνια υγεία και την ένταση μιας σχέσης.
- Η αγάπη δεν εγγυάται ότι το σεξ θα παραμείνει ζωντανό. Χρειάζεται ενεργή καλλιέργεια. (Perel, 2006)
Η φράση αυτή αναφέρεται στην ιδέα ότι, ενώ η αγάπη είναι θεμέλιος λίθος μιας σχέσης, δεν είναι από μόνη της αρκετή για να διατηρήσει τη σεξουαλική επιθυμία και τη ζωντάνια στην ερωτική σχέση. Η διατήρηση του σεξουαλικού ενδιαφέροντος απαιτεί συνειδητή προσπάθεια και συνεχή φροντίδα, για να παραμείνει αναζωογονημένη και ενδιαφέρουσα, καθώς η ρουτίνα, η οικειότητα ή οι αλλαγές στη σχέση μπορούν να μειώσουν τη σεξουαλική ένταση και επιθυμία.
- Η επιθυμία δεν επιβιώνει σε περιβάλλον υπερβολικής προβλεψιμότητας (Perel, 2006)
Η Perel υποστηρίζει ότι η ερωτική επιθυμία χρειάζεται μυστήριο, φαντασία, ανανέωση και κάποια απόσταση για να συνεχίσει να υπάρχει. Όταν μια σχέση γίνεται πολύ προβλέψιμη, πάρα πολύ "ασφαλής" ή ρουτινιασμένη, τότε αυτή η σπίθα που τροφοδοτεί την επιθυμία αρχίζει να σβήνει. Η αγάπη στηρίζεται στην οικειότητα, την ασφάλεια και την προβλεψιμότητα, ενώ η επιθυμία γεννιέται από την απόσταση, την αβεβαιότητα και την ανανέωση. Όπως λέει η ίδια: “Θέλουμε αυτό που ήδη έχουμε, αλλά να μας εκπλήσσει.» (Perel, 2015)
- Η αγάπη θέλει εγγύτητα, η επιθυμία θέλει απόσταση. (Perel, 2006)
Αυτή η φράση της Perel είναι σχεδόν μανιφέστο της φιλοσοφίας της γύρω από τις σχέσεις και ειδικά τη σεξουαλικότητα. Η Perel τονίζει ότι η αγάπη και η επιθυμία βασίζονται σε αντίθετες ψυχολογικές ανάγκες. H αγάπη θέλει οικειότητα, ασφάλεια, σταθερότητα, να νιώθεις καλά όταν είσαι κοντά, όταν ξέρεις τον άλλον, όταν σας δένει μια καθημερινή ρουτίνα και συναισθηματική σύνδεση. Η Επιθυμία από την άλλη θέλει απόσταση, μυστήριο, ανακάλυψη, να νιώθεις έντονα όταν βλέπεις τον άλλον ως ξεχωριστό, αυτόνομο, όταν δεν είναι απολύτως προβλέψιμος, όταν υπάρχει κάτι που σου λείπει ή που δεν κατέχεις πλήρως.
- Η επιθυμία γεννιέται από το μυστήριο, όχι από την πλήρη διαφάνεια. (Perel, 2006)
Αυτή η φράση συνοψίζει ολόκληρη τη φιλοσοφία της Perel για τον έρωτα και την επιθυμία. Η επιθυμία δεν ζει στο "όλα στη φόρα", αλλά στο λίγο που δεν ξέρω για σένα, στο κενό που αφήνεις για να σε φανταστώ. Στην εποχή που μας μαθαίνουν πως "η διαφάνεια είναι το παν", η Perel μας θυμίζει κάτι που συχνά ξεχνάμε: η επιθυμία δεν θέλει μόνο ειλικρίνεια — θέλει και φαντασία. Αν σε ξέρω τόσο καλά που δεν χρειάζεται πια να σε φανταστώ, η επιθυμία χάνει τη δύναμή της. Το μυστήριο δεν είναι έλλειψη εμπιστοσύνης. Είναι χώρος για παιχνίδι, ερωτισμό και φαντασίωση.
- Η γλώσσα της επιθυμίας είναι διαφορετική από τη γλώσσα της αγάπης. (Perel, 2006)
Αυτή η φράση της Perel αναφέρεται σε μια από τις πιο κεντρικές της ιδέες για την αντίθεση και τις διαφορές μεταξύ της αγάπης και της επιθυμίας σε μια σχέση. Η γλώσσα της επιθυμίας και της αγάπης δεν είναι απλώς διαφορετικές έννοιες, αλλά εκφράζουν διαφορετικές ανάγκες και ψυχικές καταστάσεις. Είναι δύο διαφορετικοί κόσμοι. Η αγάπη είναι η γλώσσα της εγγύτητας, της πληρότητας και της ασφάλειας. Από την άλλη, η επιθυμία είναι η γλώσσα της αντίφασης, του μυστηρίου και της έλξης που ξεπερνά τη σταθερότητα. Αν μια σχέση στερηθεί το μυστήριο και την απόσταση που χρειάζεται η επιθυμία, το πάθος μπορεί να σβήσει, ακόμα και αν η αγάπη παραμένει ισχυρή.
- Η απώλεια του ερωτισμού δεν είναι πάντα το πρόβλημα, αλλά σύμπτωμα άλλων βαθύτερων δυσκολιών. (Perel, 2006)
Αυτή η φράση αναφέρεται στην ιδέα ότι όταν η ερωτική ένταση ή ο ερωτισμός σε μια σχέση μειώνεται ή χάνεται, αυτό συνήθως δεν είναι το κύριο πρόβλημα, αλλά μάλλον ένα σύμπτωμα άλλων, πιο βαθιών ζητημάτων που επηρεάζουν τη σχέση. Η απώλεια της ερωτικής έντασης μπορεί να είναι η εξωτερική εκδήλωση μιας συναισθηματικής δυσκολίας, μιας ψυχολογικής διαταραχής που υπάρχει κάτω από την επιφάνεια, η απώλεια της σύνδεσης ή της επικοινωνίας, απογοήτευση ή ακόμα και ανασφάλειας στη σχέση. Αντί να εστιάζουμε αποκλειστικά στο σεξ, πρέπει να διερευνήσουμε τις υποκείμενες αιτίες που επηρεάζουν την επιθυμία και να δουλέψουμε πάνω σε αυτές για να αναζωογονήσουμε τη σχέση μας.
- Η ερωτική φαντασίωση είναι χώρος ελευθερίας, όχι αναγκαστικά αντανάκλαση της πραγματικής επιθυμίας. (Perel, 2006)
Αυτή η φράση της Perel αναφέρεται στην έννοια της ερωτικής φαντασίωσης και πώς αυτή δεν πρέπει να συγχέεται με τις πραγματικές επιθυμίες ή ανάγκες σε μια σχέση. Αντίθετα, η φαντασίωση λειτουργεί ως ένας χώρος για ελευθερία, όπου μπορείς να εκφράσεις και να εξερευνήσεις σκέψεις ή φαντασιώσεις που δεν χρειάζεται να εκφράζονται ή να υλοποιούνται στην καθημερινή ζωή. Σύμφωνα με την Perel, η ερωτική φαντασίωση δεν είναι απλώς αντανάκλαση της πραγματικής επιθυμίας. Αντίθετα, είναι ένας χώρος ελευθερίας όπου ο άνθρωπος μπορεί να εξερευνήσει διάφορες επιθυμίες χωρίς να χρειάζεται να τις υλοποιήσει στην πραγματική ζωή. Οι φαντασιώσεις προσφέρουν την ευκαιρία να διατηρήσουμε την επιθυμία και τη δημιουργικότητα ζωντανές, δίχως να αποκαλύπτουν απαραίτητα τις πραγματικές ανάγκες ή επιθυμίες που έχουμε για σύνδεση και εγγύτητα στη σχέση.
Η Perel προσεγγίζει την αγάπη στα ζευγάρια με έναν βαθιά σχέσιο-κεντρικό και ψυχοδυναμικό τρόπο, εστιάζοντας στο πώς η οικειότητα, η σύνδεση και η συναισθηματική φροντίδα μπορούν να καλλιεργηθούν χωρίς να «πνίξουν» την επιθυμία. Θεωρεί την αγάπη θεμέλιο της σταθερότητας και της συναισθηματικής ασφάλειας, αλλά προειδοποιεί ότι αν αυτή η ασφάλεια μετατραπεί σε υπερ-συγχώνευση, τότε απειλείται η ερωτική ζωντάνια της σχέσης.
Αναφορικά στην αγάπη κάνει πέντε (5) προτάσεις για το πώς η σχέση ΔΕΝ θα γίνει συγ-χωνευτική.
- Αγάπη χωρίς κατοχή. Η αγάπη δεν σημαίνει ιδιοκτησία ή διάλυση της ατομικότητας. Προτείνει μια «σύνδεση με όρια» όπου κάθε σύντροφος διατηρεί τον εαυτό του, γιατί η πραγματική εγγύτητα δεν προκύπτει από τη συγχώνευση, αλλά από την ικανότητα να είμαστε μαζί ενώ παραμένουμε ξεχωριστοί.
- Ακρόαση και συναισθηματική παρουσία. Καλό είναι να ακούει κανείς τον σύντροφό του με αυθεντικό ενδιαφέρον, χωρίς να προσπαθεί αμέσως να διορθώσει ή να λύσει. Η συναισθηματική επικύρωση είναι βασικός πυλώνας της αγάπης.
- Αγάπη που εξελίσσεται. Η Perel βλέπει την αγάπη ως δυναμική διαδικασία, όχι στατικό συναίσθημα. Χρειάζεται λοιπόν συνειδητή προσπάθεια, εξέλιξη και κοινό νόημα. Προτείνει στα ζευγάρια να επανεξετάζουν τις ανάγκες τους, καθώς περνούν οι φάσεις της ζωής.
- Αγάπη μέσα από την αποδοχή της ατέλειας. Αντί να αναζητάμε την εξιδανίκευση, η Perel προτείνει αγάπη που χωρά την ασυνέπεια, το σφάλμα και την αδυναμία. Την αποδοχή των «σκιών» του άλλου, όχι μόνο των θετικών πλευρών. Αυτή η στάση ενδυναμώνει το δεσμό.
- Διάλογος, όχι διάγνωση. Η Perel πιστεύει πως οι ερωτήσεις «Τι σου συμβαίνει;» ή «Τι χρειάζεσαι από εμένα;» είναι πιο θεραπευτικές από την απόδοση ευθυνών.
Αναφορικά στην επιθυμία από την άλλη, προτείνει πέντε (5) τρόπους που θα την κρατήσουν ζωντανή.
- Διατήρηση της ατομικότητας. Η επιθυμία τρέφεται από τη δυνατότητα να βλέπεις τον σύντροφό σου ως ξεχωριστή οντότητα – όχι απόλυτα προβλέψιμη. Λέει «Η επιθυμία ευδοκιμεί όταν βλέπουμε τον άλλον όχι μόνο ως οικείο, αλλά και ως μυστηριώδη.»
- Καλλιέργεια της απόστασης και του "βλέμματος απ' έξω." Όταν βλέπουμε τον σύντροφό μας να είναι αυτάρκης, δημιουργικός ή επιθυμητός από άλλους, αυτό μπορεί να επαναφέρει τη δική μας επιθυμία. Παράδειγμα: να τον/την δεις να χορεύει, να μιλά δημόσια ή να είναι ενθουσιασμένος με κάτι δικό του/της.
- Φαντασία και παιχνίδι. Αντί για ρουτίνα, η σεξουαλική ζωή χρειάζεται παιχνιδιάρικη διάθεση, εκπλήξεις και φαντασίωση. Ας δημιουργήσουν τα ζευγάρια χώρο για ερωτικό σενάριο, συμβολικά τελετουργικά ή ακόμα και ρόλους.
- Οριοθέτηση μεταξύ γονεϊκότητας και ερωτισμού. Η Perel παρατηρεί ότι πολλά ζευγάρια "χάνονται" στον ρόλο του γονιού και ξεχνούν να δώσουν χώρο στον εραστή/στην ερωμένη. Λέει πως «η επιθυμία πεθαίνει όχι από τη ρουτίνα, αλλά από την απουσία της έκπληξης και της ξεχωριστότητας.»
- Αφήγηση και αναστοχασμός. Προτείνει να θυμόμαστε και να αναπολούμε πότε και γιατί επιθυμήσαμε τον άλλον στην αρχή. Το ερωτικό παρελθόν γίνεται εργαλείο για επανασύνδεση.
Σας ευχαριστώ
Perel, E. (2006). Mating in captivity: Unlocking erotic intelligence. Harper.
Perel, E. (2017). The state of affairs: Rethinking infidelity. Harper.
Perel, E. (2021). What Does Love Mean to You? [Podcast episode]. Where Should We Begin?. Retrieved from https://www.estherperel.com/podcast
Perel, E. (2023). Letters from Esther #38: Love That Isn’t Possession. Retrieved from https://www.estherperel.com
Perel, E. (2024) Why Your EGO is RUINING Your Relationship, [Video]. youtube.com, upload: Jay Shetty Podcast
Perel, E. (n.d.). The Erotic Life of the Everyday. Retrieved from https://www.estherperel.com-
